Τετάρτη , 11 Δεκεμβρίου 2024

Διαλεκτικός υλισμός

marx-21. Από που προέρχεται ο όρος «διαλεκτικός υλισμός»

Το όνομα «διαλεκτικός υλισμός» μας δείχνει ότι αποτελείται από δυο πράγματα, τον υλισμό και τη διαλεκτική.

Ο όρος λεν οι πηγές, πρωτοχρησιμοποιήθηκε απ΄ τον άγνωστο στον πολύ κόσμο γερμανό φιλόσοφο Γιόζεφ Ντίτσγκεν (Joseph Dietzgen 1828-1888) που δεν ήταν πραγματικά φιλόσοφος αλλά βυρσοδέψης, σαν τον πατέρα του. Τη φιλοσοφία την έμαθε από μόνος του, μια και ήταν φιλομαθής και έγραψε καμιά δεκαριά βιβλία και άρθρα με τις σκέψεις του.

Οι πιο γνωστοί θεμελιωτές αυτού του συστήματος – που δεν χρησιμοποίησαν όμως απ’ την αρχή τον όρο- είναι πασίγνωστοι Κ. Μαρξ και Φ. Ένγκελς. Ο Μάρξ ήταν αυτός που το συνέλαβε σαν σύνολο, ο Φ. Ένγκελς ήταν αυτός που έγραψε μερικά βιβλία για να τον εκλαϊκεύσει περισσότερο και να τον εφαρμόσει και σε άλλα πεδία. Ο Μαρξ που αφιέρωσε το περισσότερο έργο του στη μελέτη της ιστορίας και της πολιτικής οικονομίας, δεν χρησιμοποιούσε αυτόν τον όρο αλλά μιλούσε περισσότερο για «υλιστική αντίληψη της ιστορίας». Ο Ένγκελς χρησιμοποιούσε περισσότερο τον όρο «υλιστική διαλεκτική» που είναι το ίδιο πράγμα με περισσότερη έμφαση στη μέθοδο, δηλαδή στη διαλεκτική, αλλά επίσης χρησιμοποιούσε και τον όρο «ιστορικός υλισμός» που πάνω-κάτω είναι το ίδιο μια κι ο διαλεκτικός υλισμός χρησιμοποιεί την ιστορία πολύ συχνά για να εξηγήσει ορισμένα πράγματα.

 

Αργότερα στη Ρωσία, τον όρο τον καθιέρωσαν οι υποστηριχτές και θεωρητικοί διάδοχοι του Μαρξ, σαν τον Γκ. Πλεχάνοφ (Georgy Valentinovich Plekhanov 1856-1918) αλλά περισσότερο ο πασίγνωστος Λένιν. Ο Στάλιν μετά καθιέρωσε μια για πάντα τον όρο.

 

Όταν λέμε κάποιος είναι «μαρξιστής», ή όταν λέμε «μαρξισμός», κατά βάση εννοούμε ότι αυτός έχει μια πολιτική τοποθέτηση, ότι έχει μάθει να εξηγεί τα πράγματα με βάση τη θεωρία του Μαρξ, που στη βάση της βρίσκεται το φιλοσοφικό θεμέλιο του διαλεκτικού υλισμού. Όταν διαβάζουμε ότι πάρχουν «καλοί» (ορθόδοξοι όπως λέμε) και «κακοί» μαρξιστές, σημαίνει ότι κάποιοι που θέλουν να λέγονται μαρξιστές δεν ξέρουν ή δεν έμαθαν ή δεν ξέρουν να εφαρμόζουν το φιλοσοφικό σύστημα του διαλεκτικού υλισμού στην καθημερινότητα.

Ο όρος «επιστημονικός σοσιαλισμός» που χρησιμοποιούν οι κλασικοί μαρξιστές, είναι η εφαρμογή στην πολιτική (στην ανάλυση, στην επεξεργασία, στην χάραξη της τακτικής) του διαλεκτικού υλισμού, σε αντίθεση με τον «ουτοπικό σοσιαλισμό» που έντονα πολέμησε ο Μαρξ, που είναι περισσότερο μια πολιτική έκφραση μιας ουτοπίας, μιας επιθυμίας δηλαδή για έναν ιδανικό κόσμο, κάτι σαν ένα επίγειο παράδεισο δηλαδή.

Ασφαλώς η πολιτική τοποθέτηση κάποιου, σοσιαλιστής, κομμουνιστής κλπ. δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι ξέρει ή ότι κατανοεί ή ότι παραδέχεται τον διαλεκτικό υλισμό σαν κοσμοθεωρία. Φυσικά το αντίστροφο, να γνωρίζει και να παραδέχεται κάποιος τον διαλεκτικό υλισμό σαν κοσμοθεωρία, αλλά να μην είναι κομμουνιστής ή αριστερός γενικά είναι μάλλον σπάνιο.

 

Τι είναι Διαλεκτικός Υλισμός (μέρος Α)

Το όνειρο πολλών επιστημόνων, 8f08ab18c2446a29b9e2530e475ef360_f5185ήταν να βρουν μια θεωρία που να εξηγεί τα πάντα! Απ’ το πώς μεγαλώνει ένα λουλούδι μέχρι το πώς δημιουργούνται οι γαλαξίες. Απ’ το πώς συμπεριφέρεται το νερό μέχρι το πώς μαθαίνει ένα παιδί να προφέρει λέξεις. Πώς να εξηγήσεις ομως με μια θεωρία ένα φαινόμενο της φυσικής κ ένα φαινόμενο της ψυχολογίας; Πώς θα βρεθεί κοινό έδαφος για πράγματα που φαίνεται να μην έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους;

Άυτό το κοινό έδαφος δεν χρειάζεται να είναι κάποια επιστήμη, αλλά κάποιο μοντέλο σκέψης, μια μέθοδος που αν την ακολουθήσουμε θα βγάλουμε σωστά συμπεράσματα. Η φιλοσοφία, που πολλοί δεν την θεωρούν επιστήμη, είναι ένας τρόπος να γενικεύσουμε τα συμπεράσματα που βγάζουμε απ’την επιστημονική έρευνα, να αφαιρέσουμε τα επιμέρους στοιχεία, να κρατήσουμε την ουσία και να πούμε: έτσι λειτουργεί η φύση, έτσι λειτουργεί το σύμπαν, έτσι λειτουργεί η συνείδηση, έτσι λειτουργούν τα πάντα. Αυτή την ουσία, αυτό το κοινό έδαφος για τα πάντα, ασφαλώς δεν θα το ανακαλύψει κάποιος φιλόσοφος ξαφνικά επειδή είναι έξυπνος και πολυμαθής. Θα γίνει επειδή θα ωριμάσουν οι συνθήκες, θα προχωρήσει η επιστήμη τόσο που όλο και κάποιος θα βρεθεί να συμπυκνώσει το νόημα όλων αυτών. Αυτή η μέθοδος που βρίσκεται “κάτω” και “μέσα” σ’ όλα τα πράγματα σήμερα το ξέρουμε οτι είναι: η Διαλεκτική.

Η διαλεκτική ξεκίνησε στην Αρχαία Ελλάδα απ’ τον Ηράκλειτο. Η κεντρική ιδέα σ’ αυτά που έλεγε είναι ότι όλα είναι ρευστά, τίποτα δεν είναι σταθερό (“Τα πάντα ρει”). Δηλαδή δεν πρέπει τίποτα να θεωρείς ότι είναι σταθερό κι αμετακίνητο για πάντα. Π.χ. τα βουνά που τα νομίζουμε αιώνια, δημιουργήθηκαν πριν εκατομύρια χρόνια, διαβρώνονται σιγα-σιγά απ’ τη βροχή, τον αέρα και το ίδιο τους το βάρος. Τίποτα δεν έχει την ίδια μορφή για πάντα. Κι αν εμείς καμμιά φορά νομίζουμε το αντίθετο είναι γιατί κρίνουμε με βάση το δικό μας χρονικό ορίζοντα. Τίποτα δεν υπάρχει σταθερό λοιπόν, τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση. H βασικότερη ιδιότητα της ύλης είναι ότι βρίσκεται σε διαρκή κίνηση. Ακίνητη ύλη δεν υπάρχει, κι έχει αποδειχτεί κι απ’τη φυσική. Το πρώτο πράγμα λοιπόν που θα μάθουμε για τη διαλεκτική είναι ότι τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση.

Δείτε επίσης

Η Φύση του ανθρώπου – Σκέψεις από την Ηθική και την Αλληλοβοήθεια του Κροπότκιν

Δανάη Κασίμη –  «Πράγματι, μήπως η ζωή και όλη η ιστορία των ανθρώπων δε μας …

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *